Bức xạ mặt trời là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quan trọng của nước ta và ngày nay có thể sử dụng để sản xuất điện năng. Trung bình, tổng bức xạ năng lượng mặt trời ở nước ta vào khoảng 5 kWh/m2/ngày ở các tỉnh miền Trung và miền Nam và vào khoảng 4 kWh/m2/ngày ở các tỉnh miền Bắc. Từ dưới vĩ tuyến 17, bức xạ mặt trời không chỉ nhiều mà còn rất ổn định trong suốt thời gian của năm, giảm khoảng 20% từ mùa khô sang mùa mưa. Số giờ nắng trong năm ở miền Bắc vào khoảng 1.500 - 1.700 giờ trong khi ở miền Trung và miền Nam Việt Nam, con số này vào khoảng 2.000 - 2.600 giờ mỗi năm. Đây là nguồn tài nguyên trời cho để phát triển nguồn năng lượng sạch, bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, góp phần đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 của nước ta.
Rõ ràng lắp đặt ĐMTMN đối với hộ gia đình sẽ giảm chi phí trả tiền điện tiêu dùng hàng tháng, mái nhà sẽ mát hơn khi có tấm pin năng lượng mặt trời áp vào mái, phần năng lượng dư thừa phát lên lưới sẽ có thêm nguồn thu nhập ổn định.
Việc đầu tư này không quá lớn, từ khoảng 50 triệu đến 200 triệu đồng có thể lắp đặt được ĐMTMN công suất từ 3 - 15 kWp và trong trường hợp vay ngân hàng thì trong vòng 5 - 7 năm sẽ hoàn vốn với điều kiện giá bán điện cho EVN hợp lý. Khi có nhiều hộ đầu tư lắp đặt ĐMTMN thì điều đó cũng giảm bớt áp lực đầu tư cho ngành điện.
Như vậy, việc lắp đặt ĐMTMN thì hộ gia đình và EVN đều có lợi. Tuy nhiên, thực tế từ sau ngày 31/12/2020 đến nay việc lắp đặt ĐMTMN không thể triển khai được, hay nói cách khác là các hộ gia đình sau khi lắp đặt ĐMTMN đã không được đấu nối với lưới điện, với lý do chưa có giá mua điện từ điện mặt trời.
Ngoài ra, đầu tháng 1/2022, nhiều cá nhân và hộ gia đình lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà có bán điện lên lưới khi không dùng hết đã ngỡ ngàng trước thông báo của các Công ty Điện lực địa phương yêu cầu các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà phải đăng ký, bổ sung ngành nghề kinh doanh bán điện theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, yêu cầu phải bổ sung ngành nghề kinh doanh bán điện đối với các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà không kể quy mô lớn bé đang gây sự hoài nghi về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam. Việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà không thuộc đầu tư kinh doanh có điều kiện và là trường hợp được miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực theo Thông tư của Bộ Công Thương.
Ngoài ra, tại Thông tư số 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng có nêu tại Khoản 2 Điều 4 là "hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trong năm dương lịch từ 100 triệu đồng trở xuống thì thuộc trường hợp không phải nộp thuế giá trị gia tăng và không phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định pháp luật về thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân".
Thực tế các hộ gia đình lắp đặt ĐMTMN quy mô nhỏ, từ vài kW đến hàng chục kW, có thu nhập từ việc bán điện cho EVN không quá 100 triệu đồng/năm, trừ ĐMTMN của các khu công nghiệp, các trang trại nông nghiệp. Tuy nhiên, cũng là ĐMTMN nhưng được lắp đặt tại các khu công nghiệp có quy mô công suất khá lớn (trên 1 MW) và đã phát lên lưới phần năng lượng dư thừa song chưa nhận được tiền thanhtoán bán điện.
Hiện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo đã xây dựng xong Dự thảo Thông tư liên quan đến cơ chế giá cho ĐMTMN để thay thế cho cơ chế tại Quyết định 13 đã hết hiệu lực từ 31/12/2020 và đang lấy ý kiến để trình Thủ tướng.
Theo đó, dù vẫn duy trì giá cố định nhưng mức dự kiến giảm chỉ còn 5,2 - 5,8 cent/kWh với từng loại công suất dự án (thấp hơn nhiều mức 8,38 UScent/kWh theo Quyết định 13/2020/QĐ-TTg). Mục đích để phát triển đúng hướng, khuyến khích người dân, doanh nghiệp lắp đặt để tự dùng là chính, thay vì tình trạng nhà nhà "ào ào" lắp điện áp mái để hưởng giá cao khi đẩy hết công suất lên lưới. Mức giá của từng dự án sẽ phụ thuộc vào quy mô công suất hệ thống lắp đặt, quy mô càng lớn thì giá sẽ càng thấp nhằm khuyến khích hộ gia đình lắp đặt hơn là các trang trại, khu nhà công nghiệp, thay vì tất cả các loại hình điện áp mái đều có một mức giá như trước đây. Nhưng nếu giá từ 5,2 - 5,8 cent/kWh như dự thảo nêu ra, khả năng thu hồi vốn quá lâu sẽ không khuyến khích được các hộ gia đình đầu tư lắp đặt ĐMTMN, nhất là những hộ phải vay vốn ngân hàng.
Khi EVN mua điện từ ĐMTMN với giá hợp lý, các hộ gia đình đầu tư ĐMTMN và cả EVN đều có lợi thì chắc chắn ĐMTMN sẽ tiếp tục phát triển. Ngược lại, chúng ta sẽ loay hoay với bài toán rất muốn phát triển nguồn năng lượng sạch nhằm bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, đặt mục tiêu trung hòa carbon đến năm 2050 mà EVN không tự đầu tư, nhưng vẫn muốn có lợi nhuận từ việc kinh doanh mua điện từ ĐMTMN của các hộ gia đình thì thật khó lắm thay./.
Điện mặt trời Hekinan 30 Trần Đăng Dinh- TP Vinh- Nghệ An 02386.293.293
